به عقیده اکثر کارشناسان مسایل اجتماعی، کشیدن سیگار در اغلب موارد زمینه روی آوردن افراد به مواد مخدر بوده است. از طرفی می دانیم که عمده تجارت سیگار و مواد مخدر در جهان از سوی کمپانی های بزرگ اقتصادی انجام می شود که با سرمایه های عظیم خود دولت ها را نیز جابه جا می کنند و نبض اقتصاد و سیاست را در بسیاری از نقاط جهان در دست گرفته اند. این کمپانی ها با تبلیغات گسترده مستقیم و غیرمستقیم خود همواره سعی دارند تا به تعداد مشتریان خود در سطح دنیا افزوده و وابستگی مردم را به محصولات خویش افزایش دهند. اگر چه به برکت نظام مقدس جمهوری اسلامی خوشبختانه در ایران این گونه تبلیغات وجود ندارد ولی بررسی کوچکی در سایت ها و تلویزیون های دنیا گویای حجم گسترده این گونه تبلیغات است. در بسیاری از فیلم ها نقش های مثبت و دوست داشتنی فیلم ها حتماً سیگار می کشند و به جز معدودی افراد کم توان در امر اطلاع رسانی، کسی از مضرات سیگار سخن نمی گوید، به خوبی در خاطر دارم که در یکی از همین فیلم ها که در گذشته بارها از سیمای جمهوری اسلامی پخش شد!!! یکی از قهرمانان مبارزه با استعمار!! در فیلم، بارها و بارها توسط سیگار از خطر مرگ نجات پیدا نموده و همواره در حال کشیدن سیگار بود.

این در حالی است که مضرات بسیار متعدد سیگار بر هیچ انسان فهیمی پوشیده نیست و مکتب پیشرو اسلام استفاده از هر چیزی را که به بدن ضرر بزند را حرام می داند، بر همین اساس بعضی از علما استعمال سیگار را حرام یا به احتیاط واجب حرام دانسته اند.

اما با این وجود بعد از گذشت 30 سال از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، هنوز توتون در ایران کشت شده و سیگار در شرکت دخانیات تولید می شود. حتی تا چند سال پیش، شرکت دخانیات با همین اسم دارای تیم فوتبال در باشگاه های برتر بود!!

در طی این سال ها بارها عده ای بر آن شدند تا شرکت دخانیات ایران را تعطیل نموده و به تولید سیگار در جمهوری اسلامی پایان دهند تا جایی که چند سال پیش تعدادی از نمایندگان طرحی را به مجلس ارائه دادند که شرکت دخانیات طی چند سال (ظاهراً 7 سال) تعطیل شود که البته به تصویب نرسید.

ظاهراً مهم ترین دلیل ادامه کار شرکت دخانیات این است که تعطیلی این شرکت تأثیر چندانی در کاهش مصرف سیگار ندارد و با تعطیلی آن تنها اتفاقی که می افتد این است که سیگاری های جامعه رو به سیگاری های خارجی می آورند کما اینکه همین امروز حجم مصرف سیگارهای خارجی که به صورت قاچاق وارد ایران می شود بسیار قابل توجه است.

تنها راه کاهش مصرف سیگار فرهنگ سازی و اطلاع رسانی است. به صورتی که افراد به این باور قلبی برسند که سیگار برای آن ها بسیار مضر است. بر همین اساس بر روی پاکت سیگارهای تولید داخل مضرات استفاده از سیگار توضیح داده شده است، کاری که به نظر می رسد در جهان نمونه ی دیگری نداشته باشد. از طرفی سعی می شود سیگارهای تولید داخل عوارض کمتری بر سلامت جامعه بگذارند.

این مسئله نشان دهنده آن است که نظام مقدس جمهوری اسلامی در صدد است که استعمال سیگار در جامعه را از بین ببرد، گرچه برای این هدف که جهت سلامتی جامعه بسیار ضروری و مهم است تلاش درخوری نشده است ولی ترویج استعمال دخانیات نیز در این جامعه منفور است.

این مسئله درباره بازی های رایانه ای نیز تا حدودی صادق است. امروزه اگر چه همه سنین با بازی های رایانه ای بازی می کنند ولی واضح است که مخاطب اصلی این بازی ها جوانان، نوجوانان و کودکان هستند. اکثر روانشناسان و جامعه شناسان اتفاق نظر دارند که بازی های رایانه ای برای کودکان و نوجوانان مفید نیست به ویژه آن که در اغلب این بازی ها خشونت و مفاهیم نادرستی وجود دارد و مضرات این بازی ها همانند مضرات سیگار بر کسی پوشیده نیست.

بازی های کودکانه در گذشته به ویژه بازی های سنتی همواره درس های زندگی برای کودکان داشت و باعث شادابی و خلاقیت آنان می شد، چند سال قبل از این موجی ایجاد شده بود که بازی های فکری مفید برای کودکان ساخته شود ولی با ورود بازی های رایانه ای اکثر این شرکت ها ورشکست شده و تولید بازی های فکری پیشرفت کندی پیدا کرد.

امروزه یک از اصلی ترین شاخص های توسعه یافتگی یک کشور ارتقای سطح سلامت کودکان و نوجوانان، به ویژه میزان امید به زندگی و سلامت روان آن هاست. البته نباید فراموش کرد که تغییر شکل و محتوای بازی ها و همچنین نوع اسباب بازی ها یکی از عمده ترین عوامل تهدید کننده سلامت روان کودکان است.

هجوم انواع و اقسام بازی های رایانه ای به اتاق امن و ساکت کودکان باعث شده تا به نوعی آنان در معرض ابتلا به فقر حرکتی و اثرات مخرب روحی ـ روانی قرار بگیرند. پدیده مخربی که اوقات فراغت کودکان را به راحتی پر کرد و والدین را با آرامشی نسبی روبه رو ساخت. اما اثرات این گونه تفریح و سرگرمی و به دست فراموشی سپردن اسباب بازی های قدیمی و ساده، دورنمای روشنی ندارد و ممکن است آینده ای مبهم را برای آنان رقم بزند.

اسباب بازی ها یکی از عمده ترین عوامل تهدید کننده سلامت روان کودکان است و باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند. در حال حاضر اغلب وسایل سرگرمی و بازی ها ی کودکان کامپیوتری شده که این نوع از بازی ها فشار روانی و استرس زیادی را به بچه ها وارد می کند. از سوی دیگر سلامت جسمانی کودکان نیز به دلیل ایستایی و عدم تحرک آنان به هنگام بازی ها ی کامپیوتری در معرض تهدید و خطر است. متاسفانه بازی ها ی کامپیوتری به عنوان فرهنگ جایگزین بازی ها ی مفید شده که رشد جسمی، عاطفی و حرکتی کودکان ما را دچار اختلال کرده است.

با توجه به نظر کارشناسان امر مضرات این گونه بازی ها به طور خلاصه عبارت است از:

الف) آسیب های جسمانی

1ـ چشمان فرد به دلیل خیره شدن مداوم به صفحه نمایش رایانه به شدت تحت فشار نور قرار می گیرد و دچار عوارض می گردد.

مشاهدات نشان داده است که نوجوانان چنان غرق بازی می شوند که توجه نمی کنند تا چه حد از لحاظ بینایی و ذهنی به خود فشار می آورند.

2ـ به دلیل این که کودک در یک وضعیت ثابت تا ساعت ها می نشیند، ستون فقرات و استخوان بندی او دچار مشکل می شود. همچنین احساس سوزش و سفت شدن گردن، کتف ها و مچ دست از دیگر عوارض کار نسبتاً ثابت و طولانی مدت با رایانه است.

3ـ پوست فرد در معرض مداوم اشعه هایی قرار می گیرد که از صفحه رایانه پخش می شود.

ایجاد تهوع و سرگیجه خصوصاً در کودکان و نوجوانانی که زمینه ی صرع دارند، از دیگر عوارض بازی های رایانه ای است.

4ـ بازی های رایانه ای و تماشای متوالی تلویزیون از علل بی تحرکی کودکان امروزی بوده و مصرف همزمان تنقلات در این هنگام از عواملی است که توامان موجب چاقی در آنان می شود.

این عوارض عمومی است و گذشته از محتوای بازی ها به وجود می آید.

ب) آسیب های روانی ـ تربیتی

1) تقویت حس پرخاشگری

مهم ترین مشخصه بازی های رایانه ای حالت جنگی اکثر آن هاست و این که فرد باید برای رسیدن به مرحله بعدی بازی با نیروهای به اصطلاح دشمن بجنگد، استمرار چنین بازی هایی کودک را پرخاشگر و ستیزه جو بار می آورد.

«خشونت» مهمترین محرکه ای است که در طراحی جدیدترین و جذاب ترین بازی های کامپیوتری به حد افراط از آن استفاده می شود، برخی از چهره های معروف هالیوود که در فرهنگ ما انسان های ضد ارزش و غیراخلاقی هستند، در این بازی ها به صورت قهرمان های شکست ناپذیر جلوه نمایی می کنند.

نتایج پژوهش های سه روانشناس اتریشی نشان می دهد کودکانی و نوجوانانی که بیش تر از بازی های رایانه ای نسبتاً خشن استفاده می کنند، در سنجش با دیگرانی که خود را با بازی های بدون خشونت یا کم خشونت سرگرم می کنند، رفتارهای پرخاشگرانه بیش تری نشان می دهند. پژوهشگران عنوان می کنند این بازی ها نه تنها افراد را به ارائه خشونت وسوسه می کنند، بلکه محیط و فضای بازی ها به راحتی روحیه ی واکنش پرخاشگرانه را تقویت می کنند.

2) انزوا طلبی

کودکانی که به طور مداوم با این بازی ها درگیرند درون گرا می شوند. در جامعه منزوی و در برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران ناتوان می گردند. روحیه ی انزواطلبی باعث می شود که کودک از گروه همسالان جدا شود که این خود سرآغازی برای بروز ناهنجاری های دیگر است. مادری می گفت: فرزندم به بازی های رایانه ای معتاد شده است. او هر روز خود را به صفحه تلویزیون می رساند و از دنیای بیرون به کلی بی خبر است، حتی متوجه رفت و آمد میهمانان نمی شود و همیشه بعد از دست کشیدن از این برنامه با سردرد و کسالت مواجه می شود.

3) تنبل شدن ذهن

بر خلاف بعضی تبلیغات سازندگان بازی ها، در این بازی ها به دلیل این که کودک و نوجوان با ساختنی ها و برنامه های دیگران به بازی می پردازد و کمتر قدرت دخل و تصرف در آن ها پیدا می کنند اعتماد به نفس شان در برابر ساختنی ها و پیشرفت دیگران متزلزل می شود.

تصور بیشتر خانواده ها این است که در بازی های رایانه ای فرد در بازی مداخله فکری مداوم دارد. اما این مداخله، فکری نیست بلکه این بازی ها سلول های مغزی را گول می زنند و از نظر حرکتی نیز فقط چند انگشت کودک را حرکت می دهند. ما هر چه در این مسیر حرکت کنیم و بازی ها را گسترش دهیم، انسان هایی را تحویل جامعه خواهیم داد که سرخورده، افسرده، غیرمتحرک و غیرسازنده هستند و خود اتکایی آنها بسیار کم خواهد بود و ابتکار عمل نخواهند داشت، در حالی که برای جامعه، نیاز به انسان هایی خلاق، مبتکر و متفکر داریم.

4) تأثیر منفی در روابط خانوادگی

با توجه به این که زندگی در کشور ما نیز به طرف ماشینی شدن پیش می رود و در بعضی خانواده ها زن و مرد شاغل هستند و یا بعضی از مردان بیش از یک شغل دارند، خود به خود روابط عاطفی و در کنار هم بودن خانواده کمتر شده و عده زیادی از این وضع و وجود تلویزیون به عنوان جعبه جادویی که باعث سرد شدن روابط خانوادگی شده ناراضی هستند و حالا نیز جعبه جادویی دیگری با جاذبه سحرآمیزتری به نام رایانه اضافه بر این وضعیت شده و مشکلات را دو چندان کرده است.

5) افت تحصیلی

به دلیل جاذبه ی مسحور کننده ای که این بازی ها دارد، بچه ها وقت و انرژی زیادی را صرف بازی با آن می کنند، حتی بعضی از کودکان صبح، زودتر از وقت معمول بیدار می شوند تا قبل از مدرسه کمی بازی کنند و وقت های تلف شده را هم بدین صورت جبران کنند. یکی از والدین اظهار می داشت که در سال گذشته پسرم بهترین نمرات را داشته اما از وقتی که رایانه برایش خریده ایم روزی ۲ تا ۳ ساعت وقت خود را صرف بازی می کند و از لحاظ تحصیلی افت پیدا کرده است.

چه باید کرد

همان طور که درباره ی سیگار گفته شد، موج تبلیغات و کشش نسبت به بازی های رایانه ای و عدم کار فرهنگی در این خصوص آن قدر زیاد است که در حال حاضر نمی وان جلوی استفاده از این بازی ها را گرفت.

به همین دلیل:

1ـ                   اگر چنانچه قرار است از بازی های رایانه ای استفاده کنید، بهتر است بازی های تصویری خلاق را که کودکان باید به وسیله آنها معماهایی را حل می کنند، بیش از بازی های دیگر مورد توجه قرار دهید.

2ـ                   بازی دسته جمعی کودکان، با ابزارهای تصویری کمتر مسأله ساز است، این اسباب بازی ها، زمانی مخرب خواهند بود که کودک به تنهایی برای ساعات طولانی، غرق بازی شود.

3ـ                   والدین وقت بیشتری را به کودک و نوجوان خویش اختصاص بدهند. هر قدر وقت گذاری و ارتباط صحیح بین والدین و فرزندان بیشتر باشد زمینه چنین بازی هایی کمتر فراهم می شود.

به اعتقاد پزشکان و متخصصان، مقصران اصلی، والدین هستند که فرزندان خود را برای ساعت های طولانی در مقابل تلویزیون، رایانه و ویدئو بازی، یا فیلم های ویدئویی رها می کنند.

4ـ                   بهتر است که والدین همراه فرزندان خود به کوهستان، باشگاه ها و میادین ورزشی بروند و به بازی های مورد علاقه آن ها بپردازند تا انرژی عصبی و روانی آنان تخلیه شده و توجهشان از بازی های رایانه ای منحرف شود.

به نظر می رسد یکی از راه های مُسَکّن، تولید بازی های رایانه ای است که با فرهنگ ایرانی و اسلامی همخوانی داشته باشد. در این مسیر باید توجه داشت که الگوی ساخت این بازی ها نباید، بازی های خارجی قرار بگیرد و ما با عوض کردن قهرمانان یا داستان همان بازی ها را به شکل دیگری ارائه دهیم. بهتر است از این امکان در جهت تقویت فکر و حافظه کودکان بهره گیری گردد و بازی هایی ساخته شود که کمترین عوارض را به همراه داشته باشد.

از سوی دیگر به همراه هر بازی توصیه هایی برای کاهش عوارض مخرب بازی های رایانه ای منتشر گردد.

توضیحاتی مانند:

1ـ                   توجه داشته باشید که وقت شما و فرزندانتان با ارزش تر از آن است که با انجام بازی های رایانه ای تلف شود.

2ـ                   سلامت شما و فرزندانتان مهم تر از سرگرمی شماست.

3ـ                   رده سنی برای این بازی را در نظر داشته باشید.

4ـ                   به فرزندتان اجازه ندهید در فاصله نزدیکی از صفحه رایانه بنشیند.

5ـ                   از رایانه هایی با صفحه کوچک استفاده کنید.

6ـ                   نور صفحه نمایشگر را کم کنید.

7ـ                   ضروری است بچه ها به طور مرتب بین دو نوبت بازی استراحت کنند.

8ـ                   چشم ها باید مسلط به صفحه رایانه باشد.

9ـ                   روشنایی اتاق به نحوی تنظیم شود که زنندگی نور به حداقل برسد.

10ـ                بهتر است والدین با کودکان صحبت کنند که فقط روزهای تعطیل مجاز به استفاده از این بازی ها هستند.

11ـ                با استدلال و منطق آسیب هایی را که بازی رایانه ای به کودکان وارد می آورد به آن ها متذکر شوید.

12ـ                مخرب ترین بازی های تصویری، بازی هایی هستند که تصاویر آن ها به طور مکرر بر صفحه ظاهر می شوند و کاربر باید به تمام تصاویری که از برابر چشم وی می گذرند، شلیک کند، لذا کارشناسان توصیه می کنند از این گونه بازی ها استفاده نشود.

منبع : وبسایت حوزه